Моделирование как метод познания

MODEL .

MODELIRLEMEK

1. ESASY DÜŞÜNJELER

Model –öwrenilýän obýektiň, hadysanyň ýa-da prosesiň dürli aýratynlyklaryny aňladýan käbir täze obýektdir.

• Model –öwrenilýän obýektiň, hadysanyň ýa-da prosesiň dürli aýratynlyklaryny aňladýan käbir täze obýektdir.

• MODELLERE MYSALLAR:

• h akyky obýektiň kiçeldilen masyştabdaky görnüşi:
• h akyky obýektiň kiçeldilen masyştabdaky görnüşi:

• глобус (ýer şarynyň modeli); d ikilen aýynyň oýnawajy (diri aýynyň modeli); gurjak (diri adamyň modeli); a wtomobil oýhawaçlar(hakyky awtomabiliň modeli).
• глобус (ýer şarynyň modeli); d ikilen aýynyň oýnawajy (diri aýynyň modeli); gurjak (diri adamyň modeli); a wtomobil oýhawaçlar(hakyky awtomabiliň modeli).
• глобус (ýer şarynyň modeli);
• d ikilen aýynyň oýnawajy (diri aýynyň modeli);
• gurjak (diri adamyň modeli);
• a wtomobil oýhawaçlar(hakyky awtomabiliň modeli).

• h akyky obýektler:
• h akyky obýektler:

• u çaryň çyzgysy (uçaryň modeli); R adionyň tehniki shemasy( adamyň ýüreginiň shemasy);
• u çaryň çyzgysy (uçaryň modeli); R adionyň tehniki shemasy( adamyň ýüreginiň shemasy);
• u çaryň çyzgysy (uçaryň modeli);
• R adionyň tehniki shemasy( adamyň ýüreginiň shemasy);

2 . MODEL DÖRETMEGIŇ ZERURLYGY

• Ç yg malyň harçlanyşyny kemeltmek:

• k ino surata düşürmekde; m aşyn gurluşygynda, uçarlaryň gurluşygynda.
• k ino surata düşürmekde;
• m aşyn gurluşygynda, uçarlaryň gurluşygynda.

• Ö wrenilýän obýektiň häsiýetlerine düşünmek üçin:

• h aýwanlaryň medisina derňewi.
• h aýwanlaryň medisina derňewi.

• O býekti dolandyrmagy öwrenmek üçin:

• kosmos korabliniň öwrediji modeli; u çarlaryň, awtomobillertiň öwrediji modelleri;
• kosmos korabliniň öwrediji modeli;
• u çarlaryň, awtomobillertiň öwrediji modelleri;

• T ebigy betbagytçylyklary maglumatlaşdyrmak

• j aýyň maketiniň ýer titremesine durnuklylygyny barlamak; T ebygy betbagytçylyklary öňünden duýdurmak.
• j aýyň maketiniň ýer titremesine durnuklylygyny barlamak;
• T ebygy betbagytçylyklary öňünden duýdurmak.

• D ynç almak üçin:

• ç agalaryň oýny (durmuşdaky hakykatyň oýny); k ompýuter oýunlary (durmuşdaky hakykatyň oýny; t eleýaýlym (durmuşdaky hakykat).
• ç agalaryň oýny (durmuşdaky hakykatyň oýny);
• k ompýuter oýunlary (durmuşdaky hakykatyň oýny;
• t eleýaýlym (durmuşdaky hakykat).

• Durmuşy meseleleri çözmek üçin:

• P ola kraska, oboý satyn almak .
• P ola kraska, oboý satyn almak .

3 . MODELIRLEMEK

• Modelirlemek - modelleriň döredilmeginden we derňelmeginden durýan akyl ýetirmegiň usulýetidir

4. MODELLERIŇ ADEKWATLYGY (dabat gelmegi)

• A dekwatlygy (gabat gelmekligi) - model bilen modelirlenýän obýektiň häsiýetleriniň gabat gelmek derejesi.
• A dekwatlyk derejesi:

• d oly gabat gelmegi ; a ýratyn ýagdaýlarda gabat gelmegi ; gabat gelmeýär .
• d oly gabat gelmegi ;
• a ýratyn ýagdaýlarda gabat gelmegi ;
• gabat gelmeýär .

5. MODELIŇ GÖRNÜŞLERI

6. BERLI Ş FORMASY BOÝUNÇA MODELIŇ GÖRNÜŞI

• Eger model göwrümli, predmet görnüşinde bolsa oňa material model diýilýär.

Meselem:

• G lobus; A dam mulýaž y ; J aýyň makedi; Ç aga oýnawajy.
• G lobus;
• A dam mulýaž y ;
• J aýyň makedi;
• Ç aga oýnawajy.

• Eger model obýekt barada maglumatlary , keşbleri we belgiler i özünde saklaýa bolsa onda oňa informasion model diýilýär.

Meselem :

• surat ; O kuw kitaplar; portret; K ompýuter oýunlar; Ç eper eserde adamyň obrazy.
• surat ;
• O kuw kitaplar;
• portret;
• K ompýuter oýunlar;
• Ç eper eserde adamyň obrazy.

INFORMASION MODELLER

• Hyýaly model - bu modelirlenýän obýektiň adam aňyndaky hyýaly keşbi.

Mysallar :

• ýatdaky iň gowy görýän adamyň keşbi; a damyň ýadyndaky ýaşaýan jaýynyň şekili .
• ýatdaky iň gowy görýän adamyň keşbi; a damyň ýadyndaky ýaşaýan jaýynyň şekili .
• ýatdaky iň gowy görýän adamyň keşbi;
• a damyň ýadyndaky ýaşaýan jaýynyň şekili .

• Dokumental ( resmi ) model – bu modelirlenýän obýektiň kagyzyň ýüzündäki beýan edilişi ýa-da şekili .

Mysallar :

• d ü şürilen surat; ç ekilen surat; karta; çeper edebiýatda baş gahrymanyň beýan edilişi .
• d ü şürilen surat; ç ekilen surat; karta; çeper edebiýatda baş gahrymanyň beýan edilişi .
• d ü şürilen surat;
• ç ekilen surat;
• karta;
• çeper edebiýatda baş gahrymanyň beýan edilişi .

• K ompýuter modeli - bu modelirlenýän obýektiň kompýuteriň ýadynda beýan edilişi ýa-da keşbi.

Mysallar :

• k ompýuter oýunlar; k ompýuterd ä ki şekil.
• k ompýuter oýunlar; k ompýuterd ä ki şekil.
• k ompýuter oýunlar; k ompýuterd ä ki şekil.
• k ompýuter oýunlar;
• k ompýuterd ä ki şekil.

7. DAŞKY ÖLÇEGINE BAGLY MODELLERIŇ GÖRNÜŞLERI

• Masyştably model – bu obýektiň olçegini belli bir masyştabda ulaltmakdan ýa-da kiçeltmekden alynan modeller.

• M ysallar:
• M ysallar:

• globus; kukla; D etalyň çyzgysy; karta.
• globus; kukla; D etalyň çyzgysy; karta.
• globus;
• kukla;
• D etalyň çyzgysy;
• karta.

• Masyştabsyz model - obýektiň daşky ölçegleri göz oňünde tutulmadyk modeller.

- M ysallar:

• M atematika okuw kitaby; goşgy; H imiki maddanyň formulasy .
• M atematika okuw kitaby; goşgy; H imiki maddanyň formulasy .
• M atematika okuw kitaby;
• goşgy;
• H imiki maddanyň formulasy .

8. WAGTA BAGLY MODELLERIŇ GÖRNÜŞI

• Dinamiki model – bu modelirlenýän obýektiň häsiýetleriniň wagta görä üýtgeýşini beýan edýän modeller.

- Mysallar :

• - Mysallar :

hereketlenýän öýnawaçlar;

himiki reaksiýalaryň geçiş prosesleri .

S tatistiki model – bu obýektiň wagtyň belli bir pursatyndaky ýagdaýyny beýan edän modeller.

Mysallar:

• hereketlenýän öýnawaçlar; himiki reaksiýalaryň geçiş prosesleri . S tatistiki model – bu obýektiň wagtyň belli bir pursatyndaky ýagdaýyny beýan edän modeller. Mysallar:
• hereketlenýän öýnawaçlar; himiki reaksiýalaryň geçiş prosesleri . S tatistiki model – bu obýektiň wagtyň belli bir pursatyndaky ýagdaýyny beýan edän modeller. Mysallar:

• globus; Ý umşak oýnawaçlar; o kuw kitaplar .
• globus; Ý umşak oýnawaçlar; o kuw kitaplar .
• globus; Ý umşak oýnawaçlar; o kuw kitaplar .

9. B ILIM PUDAKLARYNA DEGIŞLILIGI BOÝUNÇA MODELLERIŇ GÖRNÜŞLERI

• B ilim pudaklaryna degişli modeller şol pudagyň ady bilen aýdylýar.
• E ger model hiç bir bilim pudagyna degişli däl bosa, onda oňa ýönekeý model diýilýär.
• M ysallar :

• Ý önekeý modeller (öýnawaçlar,); M atematiki modeller (gönüburçlugyň meýdanyny tapmagyň formulasy, göwrüm hasaplama formulalar); G eografiki modeller (globus, karta); H imiki modeller (kislorod atomynyň modeli, himiki reaksiýanyň formulasy).
• Ý önekeý modeller (öýnawaçlar,);
• M atematiki modeller (gönüburçlugyň meýdanyny tapmagyň formulasy, göwrüm hasaplama formulalar);
• G eografiki modeller (globus, karta);
• H imiki modeller (kislorod atomynyň modeli, himiki reaksiýanyň formulasy).