История медицины

Тақырыбы: Медицинаның даму тарихы

Дайындаған: Самарканова Б.С.

Дуанханова С.К.

Тобы: ЖМ17-022-02

Тексерген: Джекебаева М.А.

• Медицина тарихы - адамзат тарихындағы (ежелгі дәуірден қазіргі уақытқа дейін) әлем халықтарының даму заңдылықтары мен емдеу тарихын, медициналық білімі мен медициналық қызметін тарихпен, философиямен, жаратылыстану мен мәдениеттің жетістіктерімен ажырамас байланыста зерттейтін ғылым.

• Ежелгі Египет медицинасы - медициналық жүйелердің ішіндегі ең көнесі. Б.з. д. 6 мың жылдықтан бастап - б. з. д. 525 жылы парсы шапқыншылығына дейін ол практикада ерекше өзгерістерге ұшыраған жоқ, дегенмен ол кейбір тарихи кезеңдерде өз уақытында озық болды және қарапайым инвазивті емес хирургияны, сынықтарды емдеу әдістерін және фармакопеяның(сборник документов) кең жиынтығын қамтыды. Ежелгі египеттіктер емдік шараларын арнайы рәсімдер жасаудан бастайтын болған:

• Суретте: Емдеу құдайы Имхотепаны шақыру рәсімі.

• Ежелгі Египет медицинасындағы папирустар:
• Папирус Кахуна (1800-1850 ж.ж.) медицина, ветеринария және математикаға арналған үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі папирустың гинекология бойынша медициналық мәтіні бар үш парақтан тұрады, әйелдер ауруларының 17 диагнозын, жүктіліктің 17 симптомын, жүктілікке арналған рецепттерді, контрацепцияны немесе истерияны емдеуге арналған рецепттерді тізімдейді.
• Рамессум папирустары (б.з. д. 1850 ж.) — көптеген медициналық папирустар сияқты иероглифтік емес, иероглифтік жазумен жазылған екі папирус. Бірінші папирус медициналық-сиқырлы, құрамында босануға, жаңа туған нәрестені күтуге, оның өміршеңдігін болжауға қатысты рецепттер бар. Қолтырауын экскременттерін қолдана отырып, жүкті болудың алдын алуға арналған рецептерде бар. Екіншісі-таза медициналық, оның мәтіні ішінара жоғалып қалған. Сақталған бөлігінде 20 рецепт бар, көбінесе аурудан "мүшелердің икемсіздігі"деп аталады.
• Смит папирусы (б.з. д. 1550 ж.) емдеудің ұтымды әдістерінен тұрады, жарақаттың 48 түрін қарастырады, оларды емдеу бойынша ұсыныстар мен қалпына келтіру болжамын ұсынады.
• Эберс папирусы (б.з. д. 1550 ж.) жеке патология мәселелеріне арналған, онда 250 ауру, 877 емдеу әдісі, 900 дәрі-дәрмек рецепті жазылған.
• Бругша папирусы (б.з. д. 1400 Ж.) - бұл балалар аурулары туралы трактат, іс жүзінде педиатрия туралы алғашқы белгілі трактат.
• Берлин папирусында тамыр аурулары мен ревматизм аурулары сипатталған, туылмаған баланың жынысын анықтау әдісі келтірілген, әйелдің туа алатындығын қалай анықтауға болатындығы туралы кеңес берілген: "Бала туа алатын және туа алмайтын әйелді тану үшін, "бедедук" өсімдігін, ұл босанған әйелдің сүтімен араластырады. Егер бұл құсуды тудырса, ол туады, егер ол ісінсе, ол ешқашан туылмайды".

• Ежелгі Египеттегі емдеу сиқыр мен терапияның тікелей қатысуымен бірге жүрді. Әдетте, олар "сиқыр дәрі-дәрмекпен бірге тиімді, препарат сиқырмен бірге тиімді" принципі бойынша бірге қолданылды. Емдеу үшін мысырлықтар өздеріне белгілі барлық материалдар мен компоненттерді қолданды: ең тривиальдыдан бастап (бал, сүт, май, өсімдік және жануар майлары, дәрілік шөптер, саз, сода және т.б.) экзотикалыққа дейін. Дәрігерлер пациенттерге тамақтануын қадағалап, шикі балық немесе басқа жануарлардың шикі еті сияқты таза емес деп санайтын тағамдардан аулақ болуды ұсынды. Егер пациентті бас ауруы мазаласа, Эберс папирусында мигреннің рецепті бар, оны бастың жартысы ауруы (ges-tep) деп атады:Аурудың емі: мысық пен балықтың бас сүйегін, майға қуырып оны басқа жағатын болған немесе

• Науқастың басына сазды(глиналы) крокодилді байлау арқылы мигреньді емдеу

Мысырлықтар бальзамдауды қолданды, онда мәйіттің ішкі мүшелері алынып, бөлек орналастырылады — яғни мысырлықтар адамның анатомиялық құрылымын ұсынды деп болжауға болады, бірақ әр органның функцияларын білмеді. Бальзамдауды мәйітті шіріп кетуден ұзақ уақытқа сақтау үшін қолданылды. Мысалы, ойлау органы(орган мышления) және жалпы адамның ең маңызды органы жүрек болып жатқан жағдайға нақты жауап беретін жалғыз орган ретінде қарастырылды және ол әдетте кеудесінде қалды.

• Ежелгі Грецияда медицинаның негізін қалаушылардың бірі — Асклепий, ежелгі грек және ежелгі Рим мифологияларында медицина құдайы. Мифтің классикалық нұсқасы бойынша, кентавр Хиронның тәрбиесінде болып, білімді болып өседі. Асклепий әртүрлі ауруларды емдеуді ғана емес, өлгендерді қайта тірілтуді де үйренді. Мифтің бір нұсқасы бойынша, ол мұны жақсы ниетпен емес, ақылы түрде жасады. Мұндай әрекеттер олимпиадалық құдайларды ашуландырды, олар әлемдік тәртіп заңдарының бұзылуы деп санады. Зевс Асклепийді найзағаймен ұрды, бірақ содан кейін ол жанданды және Құдайға бағынды.
• Емдеу жұмыстары 320-дан астам ғибадатханаларда өтті. Ғибадатханада емдеу инкубация арқылы өтті: күні бойы дұға еткен науқас ғибадатханада жатып, ұйықтап қалады; содан кейін түсіне құдай кіріп және өзінің еркін жариялайды.
• Грецияда бірнеше медициналық мектептер болды, олар бір-бірімен бәсекелесіп, көп оқушыларды тартуға тырысып, зайырлы адамдарға медицинадан сабақ бере бастады. Әсіресе Киренде, Кротон қаласында (қазір Кротон) және Родоста болған мектептер танымал болды. Олардың барлығы екі жаңа мектеп пайда болған кезде құлдырады: Книдада және Кос аралында. Ең керемет соңғысы болды-Гиппократ одан шықты. Аталған екі мектеп бағыты бойынша айтарлықтай ерекшеленді. Коста ауру жалпы патология болып саналды және сәйкесінше емделді, науқастың физикасы мен басқа да ерекшеліктеріне назар аударылды. Книд мектебі аурудың жергілікті патологиялық процесін көрді, оның пароксизмдерін зерттеді және жергілікті бұзылыстарына әсер етті. Бұл мектепте көптеген танымал дәрігерлер болды. Олардың арасында Эйрифон ерекше атаққа ие болды. Косадағы мектеп алдымен Книдаға қарағанда аз танымал болды, бірақ Гиппократтың пайда болуымен ол одан едәуір озып кетті.

• Ежелгі грек медицинасының алғашқы әйгілі мектебі б.з. д. 700 жылы Книдада ашылды. Ол жерде анатомия бойынша алғашқы еңбектің авторы Алкмеон жұмыс істеді және дәл осы мектепте пациенттерді бақылау практикасы алғаш рет қолданылды. Алкмеон оптикалық нервтер мен есту каналының қиылысуын ашты, ми туралы және кейбір аурулардың себебі туралы жазды.

Книд медициналық мектебі:

1.Гуморальдық ілімнің негізін қалады, оған сәйкес денсаулық-дененің төрт сұйықтығының қолайлы араласуы, ал олардың қолайсыз араласуы — көптеген аурулардың себебі.

2. Мысырлық дәрігерлердің, атап айтқанда, құдайға сиынған Имхотептің дәстүрлерін жалғастыра отырып, аурудың белгілері мен диагностикасы туралы ілім жасады. Бұл мектептің көрнекті өкілі Книдадан келген Эврифон болды-Гиппократтың замандасы, көптеген шығармалардың авторы.

• Кос медициналық мектебі - Ежелгі Грецияның негізгі медициналық мектебі, Косс аралында орналасқан. Бұл туралы алғашқы ақпарат б.з. д. 584 ж., Кос Медицина мектебі:1.Денені қоршаған табиғатпен тығыз байланыста қарастырды,
• 2. Науқастың төсегінде бақылау және емдеу принципін жасады,
• 3.Дәрігерлік этика негіздерін дамытты. Кос мектебінің гүлденуі тарихқа Гиппократ ретінде енген Ұлы Гиппократ II есімімен тығыз байланысты. Гиппократ "қазіргі медицинаның атасы"болып саналады.
• Жарақат немесе басқа аурулар кезінде таңғышты қолданудың алғашқы ілімдері — бұл Гиппократтың еңбегі. Десмургия-таңғышты қолдану әдістері. Қазіргі медицинада оның ережелері әлі де қолданылады:*** ірің болған жағдайда оны жою міндетті;*** қолдары жуылмағандар жаралары бар адамдарға жақындауға болмайды;*** емдеуде қолданылатын таңғыштар құрғақ немесе дымқыл болуы мүмкін. Ежелгі Грецияда шарап таңғышты ылғалдандыру үшін қолданылған, өйткені оның антисептикалық қасиеттері бар. *** Қазіргі ортопедиялық үстелдің бастаушысы Гиппократ ойлап тапқан орындық болды.Науқасты артқы жағында жатқызып, олар арнайы лебедкалармен бекітіп созылу (тракция) жасады.
• Гиппократ хирургия жайлы толығымен сипаттады. Өте жақсы әзірленген операциялар олар: трепанация, кеудеден іріңді жараны жою, іштің пункциясы. Бірақ қан кетуге қатысты хирургиялық араласулар Гиппократ мектебінің әлсіз жағын болды, бұл оларды тамырлы таңғышпен тоқтата алмауына байланысты. Сондықтан ампутация, үлкен ісіктердің пайда болуы, жалпы алғанда, қанның үлкен жоғалуымен операция жасалмады және тиісті науқастар өз тағдырына қарап қалды.

• Гиппократ адамдарды темперамент бойынша бірінші болып бөлді адам ағзасында төрт сұйықтық бар екенін дәлелдеді (қан, сары өт, қара өт және лимфа), олардың әрқайсысының белгілі бір мөлшермен құрамды құрай отырып, осылардан ерекше қоспа туындап адамның темпераментіне әсер етеді деген тұжырысда болған.

3.САНГВИНИК – бұл белсенді өмір салтын ұстанатын және көңіл көтеруден шаршамайтын адамдар. Олардың қоспасында қан көп.

1.Егер қоспаның құрамында сары өт басым болса, онда, әдетте, импульсивті адам – ХОЛЕРИК.

2.Егер қара өт мөлшері басқа сұйықтықтардың мөлшерінен асып кетсе, онда адамның мінез-құлқының баяулауы, қорқуы сияқты белгілері бар, яғни темперамент оны МЕЛАНХОЛИККЕ жатқызады.

4.Флегматиктер - лимфа концентрациясы жоғары адамдар, бұл адамдар табиғатынан тыныш және баяу.

Ежелгі Үндістан медицинасының негізі әйгілі Веда деп аталатын философиялық трак­таттардан басталады. Шива және Дханвантари құдайдың қолдауымен жүре­тін дәрігерлікте б.д.д. ІV ғасырдың соңы мен ІІІ мыңжылдықта Үндістанда қа­лып­тасқан құлиеленушілік қоғамда өмірге кел­­ген философиялық таным өзгеше орын алады. Ведалық көзқарас бойынша, ағза аса маңызды үш элемент – ауа, шы­рыш және өттен, және бес ғарыштық эле­мент – жер, су, от, ауа мен эфирден тұ­­рады. Ал осылардың арасындағы бай­ланыс­қа ақау түссе, ауру иектейді деп есеп­телген. Сондықтан бұл байланыстарды қалыпқа түсіріп, тыныс алу, өт және қан арасындағы жүйеге баса мән беру керек дейді. Дәрігерлікпен алғашында брах­мандар ғана айналысқан. Ал өзге варналардың өкілдері кшатрилер, вайшьилар мен шудраларға бұл кәсіппен жүруге рұқсат етілмейді. Брахмандар өздеріне тумысынан құдай белгілеп берді дейтін кәсібін тегін жүргізген. Кейін брахмандар бұрынғыдан да жоғарылап үйретуші гуру­ларға айналған. Ал олардың алдынан білім алып шыққан дәрігерлер брахман атаулыны тегін емдеп, қалған варналардан ақы алып отырған. Бір айта кетерлігі, науқастардың жазылуымен оның дәрежесі де, емге деген ақысы да өсіп отырған. Ал дұрыс ем жүргізе алмаса кастасының деңгейіне қарай айып төлеген, сондықтан үмітсіз ауруды қарамайтын құқығы болған. Шудраларды өлтіріп алса аздаған ғана айып төлеген, ал брахман өмірі жұтылса кәсі­бімен қоштасқан.