Файлы

x = cost

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БИЛИМ БЕРҮҮ ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ

ЖАЛАЛ-АБАД ШААРДЫК БИЛИМ БЕРҮҮ БОРБОРУ

№ 17 ЖАЛПЫ ОРТО БИЛИМ БЕРҮҮЧҮ МЕКТЕБИ

МАТЕМАТИКА

Тема: Функция жөнүндө түшүнүк. Аныкталуу жана маанилеринин областы. Функциянын нөлү. Өсүүчү жана кемүүчү функциялар.

Класс: 9-«А», 9-«Б»

Мугалим: Эрматали у Б.

07.09.2020-ж.

Сабактын максаты

1.Билим берүүчүлүк:

а) Функциянын нөлү . Өсүүчү жана кемүүчү функциялар жөнүндө блишет;

б) Тиешелүү формулаларды жана эрежелерди мисалдарды так, туура иштөөдө колдоно алышат;

2.Өнүктүрүүчүлүк: окуучулардын логикалык ой жүгүртүүсүн, формуланы эске сактоосун, кабыл алуусун, тик бурчтуу үч бурчтукту чийүү жөндөмдүүлүгүн өстүрүшөт;

3.Тарбиялык: бири-бирин сыйлоого,мугалимдин сөзүн угууга ,сабакта алтын эрежени сактоого үйрөнүшөт;

Функция жөнүндө түшүнүк

а=5, S=25

S=a

а=3, S=9

а=7, S=49

...

Мында квадраттын аянты жагынан функция.

Кандайдыр бир Х көптүгүнүн ар бир элементине башка бир У көптүгүнүн бирден ашпаган элементи кайсы бир эреженин же закондун негизинде туура келсе, анда мындай туура келүүчүлүк функция деп аталат.

Аныктама 1:

Мында:

х – аргумент,

у – функция,

Х – функциянын аныкталуу,

Y – маанилеринин көптүгү

деп аталат.

Тарыхый маалыматтар

"Функция" (латын сөзүнөн алынган "functio"- "аткаруу") терминин биринчи жолу Лейбниц 1694-жылы киргизген. Ал, кандайдыр бир сызыкты мүнөздөөчү чекит менен байланыштуу абциссаны, ординатаны жана башка кесиндилерди функция деп атаган. Бул же тигил функцияны аткаруучу чоңдукту түшүнүшкөн.

1698-жылдан баштап, «х» тен функция терминин биринчи жолу Лейбниц жана Бернулли колдоно башташкан. Лейбниц ошондой эле

"өзгөрүлмө" жана "константа" (турактуу) терминдерин киргизген.

Функция жөнүндө биринчи аныктаманы швейцариялык математик Лейбництин окуучусу Иоганн Бернулли 1718-жылы төмөндөгүдөй берген: "Өзгөрүлмө чоңдуктан функция деп кандайдыр бир жол менен ушул өзгөрүлмө чоңдуктан жана турактуудан түзүлгөн сан аталат".

Исаак Ньютон

Го́тфрид Ви́льгельм Ле́йбниц

Функциянын аныкталуу областы

Аныктама 2. Аргументтин (көз каранды эмес өзгөрмөнүн) кабыл алууга мүмкүн болгон бардык маанилеринин көптүгү функциянын аныкталуу областы деп аталат жана D( y) аркылуу белгиленет.

Бардык чыныгы сандар

Х+1 ≠0 ⇒ Х≠-1

2х-6 ≥0 ⇒ 2х≥6 ⇒ х≥3

Функциянын өзгөрүү областы

Аныктама 3. Аргумент x тин ар бир маанисине берилген y функциясы анык мааниге ээ боло тургандай маанилеринин көптүгү функциянын өзгөрүү областы деп аталат жана E(y) аркылуу белгиленет.

Бардык чыныгы сандардын көптүгү

у ≥0

у ≠0

у≥0

Функциялардын берилиш жолдору.

2) Функциянын таблицалык жол менен берилет дегени, функционалдык

көз карандылыктын жазылышы, x тин ар бир кадамына б.а. тандалып алынган

маанилерине y тин тиешелүү маанилери таблица аркылуу берилгениши.

Функциянын нөлү

y=f(x) функциясы нөлгө айлануучу аргументтин маанилерин, y=f(x) функциясынын нөлдөрү деп аталат.

Башкача айтканда, эгерде кандайдыр бир аралыкта жаткан х 1 үчүн y=f(x 1 )=0 барабардыгы аткарылса, анда х санын y=f(x) функциясынын нөлү деп аташат

Мисал 1. Функциянын нөлүн тапкыла.